آسانسور

آسانسور

آسانسور یا بالابر وسیله ای برای انتقال از طبقه ای به طبقه دیگر در ساختمانهای مختلف می باشد و در واقع اتاقک متحرکی است که می توان توسط آن به طبقات بالا یا رفت. در تعریفی مشابه، آسانسور به مجموعه تجهیزات حمل و نقل گفته می شود که انتقال عمودی مردم و یا وسایل بین طبقات ساختمان را فراهم می نماید. یک آسانسور توسط موتور آسانسور نیروی لازم برای حرکت عمودی کابین را فراهم می کند. همچنین فرمانهای لازم برای توقف های خودکار و کنترل آسانسور توسط تابلو فرمان آسانسور انجام می شود.

انواع آسانسور از نظر نیروی محرکه به کابین

۱–  کششی

۲- هیدرولیک

۳- وینچی

۴- مغناطیسی

آسانسور کششی (Traction Elevator)

بیشتر آنهایی که در ایران نصب میگردد از نوع کششی می باشد. همانطور که در ساختمانهای مختلف مشاهده کرده اید نحوه کار این نوع  بر اساس نیروی اصطحکاکی است که بین سیم بکسل های متصل به کابین و فلکه کششی موتور بوجود می آید یعنی آسانسورهای کششی در واقع در بالای خود دارای فلکه (قرقره) می باشند که روی موتور آسانسور می باشد و سیستم بکسل ها دور آنها وجود دارد و سیستم بکسلها از یک سر به کابین آسانسور و از سر دیگر به قاب وزنه آسانسور متصل هستند و طبیعتا با حرکت فلکه موتور در دو جهت مختلف حرکت رو به بالا یا پایین کابین آسانسور انجام می شود. در واقع کابین در چاه آسانسور بصورت معلق می باشد که در شکل مشخص می باشد و به این امر سیستم تعلیق آسانسور می گویند. از لحاظ علمی در داخل قاب وزنه ، وزن وزنه ها برابر با وزن کابین به اضافه نصف وزن ظرفیت کلی کابین است. بطور مثال اگر ظرفیت کابین ۸ نفره باشد (به ازای هر نفر ۷۵ کیلوگرم در نظر بگیریم) در کل ظرفیت کلی کابین ۶۰۰ کیلوگرم خواهد بود که طبیعتا نصف این مقدار برابر با ۳۰۰ کیلوگرم خواهد بود . حال این مقدار را با وزن خود کابین جمع می کنیم و وزنی که بدست می آید وزن کلی است که باید در قاب وزنه وجود داشته باشد.

آسانسور هیدرولیک (Hydraulic Elevator)

نوع دیگر از در جهان آسانسور هیدرولیک می باشد که نحوه جابجایی کابین در آن بطور کلی با نحوه جابجایی کابین در آسانسور کششی فرق می کند زیرا در آسانسور هیدرولیک جابجایی کابین فقط توسط جک بالابر خاصی انجام می شود که از نوع جک و موتور هیدرولیک (روغنی) می باشد. در واقع در این نوع آسانسور دیگر موتوری در بالای چاه وجود ندارد با همین دلیل طبیعتا پشت بام خانه زیباتر خواهد بود. البته باید توجه نمایید که بدلیل ساختار این نوع آسانسور فقط تا ۵ یا ۶ طبقه پاسخگو خواهد بود در حالیکه آسانسور کششی طبقات بسیار بالاتری را پشتیبانی می نماید.

نحوه کار یک نوع هیدرولیک به این صورت است که در آسانسور هیدرولیک یک موتور هیدرولیکی سه فاز غوطه ور در روغن وجود دارد که این موتور دارای یک شیر الکتریکی خاص بنام پاور یونیت می باشد که وظیفه پاوریونیت تامین فشار روغن برای جک هیدرولیک می باشد و در واقع با تغییر فشار روغن ، جک مربوطه کابین آسانسور را به بالا یا پایین حرکت می دهد. البته باید توجه داشت که هزینه موتور های هیدرولیک بسیار بالاتر از موتور آسانسور کششی می باشد بهمین خاطر در ایران کمتر از آسانسور هیدرولیک استفاده میگردد. همچنین نکته قابل توجه در آسانسورهای هیدرولیک این است که خیلی از افراد تصور می کنند مصرف برق این نوع نسبت به آسانسورهای کششی بالاتر است ولی این امر درست نیست زیرا کار موتور هیدرولیکی آسانسور هیدرولیک و فشار روغن فقط در حرکت به سمت بالا نیاز است و برای حرکت کابین  به سمت پایین نیازی به کار موتور و ایجاد فشار روغن نیست و طبیعتا در حرکت به سمت پایین موتور هیدرولیکی خاموش است و فقط با با بازکردن شیر و تخلیه کنترل شده روغن جک هیدرولیک ، کابین به آرامی به سمت پایین می آید بنابراین مصرف برق بالایی نخواهد داشت.

 فواید آسانسور هیدرولیک

☆ خرابی کمتر و استهلاک کمتر قطعات نسبت به آسانسور کششی.

☆ حرکت بسیار نرم در استارت اولیه.

☆ به دلیل اینکه قاب وزنه و سیم بکسل ندارد می توان آسانسورهای بسیار زیباتر و شیشه ای ساخت.

☆ عیب یابی راحت تر و تعمیرات سریعتر.

☆ موتور خانه در پشت بام وجود ندارد.

☆ سازه لازم برای این نوع  سبک تر است.

☆ تنظیمات دقیقتر برای ایست در طبقات.

☆ می توان آسانسورهای باربری و بسیار پرقدرت ساخت.

آسانسور وینچی

نوعی است که با زنجیر یا طناب فولادی آویزان شده و نیروی رانش به طریقی به غیر از اصطکاک به آن وارد می‌شود. در این نوع آسانسورها قاب وزنه وجود ندارد.

آسانسور مغناطیسی

در این نوع ریل‌ها و تجهیزات متصل شده روی دیوار چاه آسانسور با مغناطیس دائم نقش استاتور موتور و کابین نقش روتور را ایفا می‌کنند. با اتصال جریان برق به استاتور، میدان مغناطیسی ایجاد و به روتور القا می‌گردد. میدان مغناطیسی ایجاد شده در نقاطی قطع و با القای جریان برق بوسیله سیم پیچ‌های استاتور، سیم پیچ‌های تعبیه شده روی روتور باردار شده و کابین به حرکت در می‌آید؛

بنابراین در این آسانسورها اجزایی نظیر وزنه تعادل، کابل فولادی، موتوخانه و .. وجود نخواهد داشت. آسانسورهای مغناطیسی بسیار ایمن‌تر از آسانسورهای معمولی بوده اما از لحاظ قیمتی بسیار گران‌تر می‌باشند.

نحوه نصب آسانسور

▪ چاه آسانسور

فضایی است که ریل و برخی از تجهیزات آسانسور در آن نصب می شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می کنند به طوری که این چاه با دیواره ها، دیواره های اضطراری، دربهای طبقات و دربها محصور می شود.

▪ آهن کشی آسانسور

یکی از مقدماتی ترین عملیات اجرایی در نصب آسانسور، آهن کشی آسانسور یا استراکچر (سازه) است.

ریل هایه راهنما ریل هایی هستند که موجب راهنمایی کردن کادر وزنه و کابین به بالا و چایین به صورت مستقیم و بدون هیچ گونه لرزش و یا برخوردی با دیگر اجزای پله و آسانسور میگردند. ریل ها به وسیله براکت ها به آهنکشی وصل میشوند.

▪ براکت

براکت ها پایه هایی هستند که ریل ها به وسیله آنها به دیواره چاه یا سازه متصل می شوند و بسته به نوع و اندازه ریل ها و ظرفیت کابین آسانسور و همچنین نوع ترمز اضطراری و سرعت حرکت، از انواع مختلف و متناسب براکت ها استفاده استفاده می شود. فاصله نصب براکت ها باید به اندازه ای باشد که در صورت انجام ترمز اضطراری، مانع کمانش ریل شود.

لقمه ها گیره هایی هستند که ریل های راهنما را به براکت ها متصل می کنند.

▪ میلگرد و بتن ریزی دال آسانسور

ابتدا دال را با میلگردها میلگرد کشی میکنیم تا دال محکم تر شود. دراین مرحله جای عبور کابل کابین وزنه و گاورنر باید خالی گذاشته شود که جمعا چهار سوراخ میشود.

حفره اول برایکابین دقیقا وسط ریل های کابین گذاشته میشود و حفره دیگر دقیقا وسط ریل های وزنه و دو حفره دیگر به فاصله۳۵ سانتی یمتری و با فاصله ۱۵ سانتی متر ریل کابین گذاشته میشود. شعاع حفره ها به اندازه حداقل هشت سانتی متر کافی میباشد.

برای بسته نشدن حفره ها میتوانیم از قوطی روغن استفاده کنیم و بعد اتمام بتن ریزی و سفت شدن بتن قوطی ها را برداشته و جای حفره باقی بماند

باید توجه داشت که بتن ریزی به بهترین شکل ممکن انجام شود.

▪ مرحله مکانیکی

مرحله ی مکانیک شامل جوشکاری شاسی موتور و گذاشتن موتور روی شاسی و انداختن کابین داخل چاله و وصل کردن بکسل ها میشود.

▪ شاسی کشی موتور

در این مرحله موتور برروی شش اهن که دو به دو موازی یکدیگرند و روی یکدیگر گذاشته شده اند گذاشته میشود.

موتور به دلیل وزن بالایی که دارد با دست قابل جابه جایی نیست و باید از جرثقیل های دستی استفاده شود.

جرثقیل به یک قلاب دربالای سقف جوش داده ایم قبلا متصل میشود و به وسیله ان موتور جا به جا میشود و برای بردن موتور به سقف ساختمان باید از جرثقیل های دیگر استفاده شود.

حداقل ارتفاع موتور خانه از دال بایستی ۱۸۰ باشد و حتما هواکش مناسب جهت تهویه هوا تهیه گردد.

ممکن است دال از پشت بام حتی تا چند متر بالا برود که این مشکلی ندارد و باید طبق استاندارد باشد.

 معرفی اجزای آسانسور

تابلو فرمان

محل قرار گیری تابلوفرمان معمولا در موتورخانه است . در زیر به تعدادی از وظایف اصلی این تابلو اشاره می شود:

۱- پذیرش درخواستها از کابین و طبقات

۲– تشخیص موقعیت کابین در هر لحظه

۳– پاسخگویی به درخواستها با توجه به نوع سرویس دهی

۴- حفاظت الکتریکی از تجهیزات

۵– کنترل جهت حرکت و سرعت موتور اصلی

۶- کنترل تجهیزات الکتریکی مانند : درب کابین ، ترمز و …

۷– نظارت بر حرکت بدون خطر کابین

تابلو برق سه فاز

در موتورخانه آسانسور برای انتقال برق سه فاز و تک فاز به تابلو فرمان و دیگر تجهیزات از یک تابلوی توزیع استفاده می شود به نام تابلو سه فاز ، در این تابلوی توزیع تجهیزات زیر وجود دارد:

۱- فیوز سه فاز

۲– لامپ سیگنال

۳– پریز تک فاز

۴- فیوز تک فاز

۵- پایه ارت

فلکه هرزگرد

در مواقعی که فاصله بین کابین و کادر وزنه و یا سیم بکسل های متصل به آنها بیشتر از طول فلکه کشش موتور باشد و فلکه کشش موتور نتواند زاویه مناسبی برای سیم بکسل ها ایجاد کند از فلکه هرزگرد برای به وجود آوردن اصطحکاک بیشتر میان سیم بکسل و فلکه ها و همچنین مناسب کردن زاویه سیم بکسل ها ( آلفا) استفاده می شود .

گاورنر

متداول ترین نوع فعال سازی ترمز ایمنی (پاراشوت) روش فعال سازی توسط گاورنر است . به هنگام افزایش سرعت کابین از سرعت تعیین شده   ( %۱۱۵ سرعت نامی کابین ) گاورنر سیم بکسل متصل به پاراشوت را متوقف کرده وباعث فعال شدن ترمز ایمنی می گردد.

تراولینگ کابل (Traveling Cable)

چون کابین یک قسمت متحرک در سیستم آسانسور است ، برق توسط کابل های ویژه ای به آن متصل می گردد که به آن تراول کابل گویند .

نام این کابل هم برگرفته از ویژگی آن یعنی حرکت کردن با کابین گرفته شده است .

این کابل تشکیل شده از یک رشته کابلهای بهم چسبیده که جریان برق از آنها عبور کرده و به مقصد می رسد. برای آسانسورهای با سرعت بالا یا نصب شده در ساختمانهای مرتفع، پوشش تراول کابل ضخیم تر بوده و در بافت آن از رشته های مقاوم در برابر کشش و تنش استفاده می شود. این گونه کابلها معمولا با رشته هایی از سیم بکسل مسلح می شوند.

یوک کابین (Car Frame)

چهار چوبی است شامل دو بخش( یوک پایین و یوک بالا )که کابین را در بر گرفته است .ساختار یوک نه تنها از نظر قدرت تحمل بار مهم است بلکه تنظیم آن نیز باید به گونه ای باشد که از انحراف ، به ویژه در هنگام استفاده از کفشک های غلطکی مصون بماند.

تمام بار کابین اعم از وزن کابین و مسافرین، توسط یوک به سیم بکسل ها وارد می شود.

جعبه رویزیون (Revision Box)

جعبه ای برای کنترل دستی حرکت کابین است که بر روی سقف کابین نصب و برای استفاده تعمیرکار یا سرویس کار آسانسور تعبیه شده است.

 پشت بند

ریل پلیتی است که در محل اتصال دو ریل و در پشت ریل ها قرار گرفته و با پیچ و مهره ریل ها را به یکدیگر متصل می کند.

شالتر (shulter)

سنسوری است برای شناسایی پایین ترین و بالا ترین طبقه . معمولا برای دور اندازی در نزدیکی طبقه، و یا جلوگیری از عبور کابین از حد بالا و پائین و ممانعت از برخورد کابین به کف چاه یا سقف آن از شالتر استفاده می شود.

پاراشوت (parachut)

پاراشوت همان ترمز اضطراری مکانیکی آسانسور می باشد. فرض کنید که همه سیم بکسلهای متصل به کابین پاره شده باشد. در این حالت کابین شروع به سقوط آزاد می نماید. با افزایش سرعت حرکت کابین از حد مجاز، سیستم پاراشوت با دستور گرفتن از گاورنر سرعت، فعال شده و با انجام عمل ترمز، کابین را بر روی ریلها قفل می کند.

پاراشوت ها از سه نوع عمده لحظه ای ( که استفاده از آن منسوخ شده)، تدریجی و غلتکی تشکیل می شوند.

برای کابین تا سرعت ۰٫۶۳ متر بر ثانیه از ترمز ایمنی لحظه ای استفاده می شود.

برای کابین با سرعت بیش از ۱ متر بر ثانیه از ترمز ایمنی تدریجی یا غلتکی استفاده می شود.

وزنه تعادل (Counter Weight)

وزنه تعادل ضمن متعادل نمودن وزن کابین و بخشی از باری که حمل می کند باعث ایجاد کششی بین سیم بکسل و فلکه ها شده و نیروی اصطکاک مورد نیاز جهت حرکت سیم بکسل بر روی فلکه محرک را تامین می کند. وزنه تعادل از یک قاب یا شاسی فولادی و وزنه های داخل آن (که معمولا از جنس چدن ، بتن و سرب هستند) تشکیل می شود .

کفشک

این قطعات در هر دو طرف و در بالا و پایین بر روی کادر وزنه تعادل و یوک کابین نصب می گردد ، با ریل ها در تماس هستند و با حرکت در امتداد آنها کابین و وزنه تعادل را هدایت می کنند . عمده ترین انواع کفشک ها عبارتند از:

☆ کفشک های غلطکی

☆ کفشک های لغزشی

انواع آسانسور ها بر اساس ارتفاع ساختمان

▪ ساختمان های کم ارتفاع : در این ساختمان ها از آسانسور هیدرولیک استفاده می کنند.

▪ ساختمان های با ارتفاع متوسط: در این نوع از ساختمان ها از آسانسور گیربکس استفاده می کنند.

▪ ساختان های با ارتفاع بلند: در این نوع از ساختمان ها از آسانسور گیرلس استفاده می کنند.

انواع آسانسور بر اساس نوع ساختمان ها

▪ آسانسورهای مخصوص پارکینگ ها ▪آسانسورهای صنعتی

▪ آسانسورهای کشاورزی

▪ آسانسورهای مسکونی

▪ آسانسورهای بیمارستان

▪ آسانسور بیمارستانی

۱ – آسانسور حمل تخت

آسانسور های حمل کننده ی تخت بر عمدتا برای حمل و جا به جای بیمارانی است که اکثرا قادر به جابه جایی و یا برخواستن نیستند کاربرد دارد ، یکی از شاخص ها و خصوصیات این آسانسور ها حرکت آهسته ی آنها می باشد .

( این نوع مصرف برق بسیار کمی دارند و همچنین در زمان قطعی برق می توانند به کار خود ادامه بدهند)

این آسانسور ها اغلب دارای دو ورودی از سمت جلو و عقب هستند .

۲ – آسانسور های برانکا بر

این نوع آسانسور ها اندازه ی کوچک تری نسبت به آسانسور های تخت بر دارند ، این نوع آسانسور های می توانند از نوع هیدرولیک و یا کششی باشند .

(این آسانسورها بایستی دارای صدای کم و حرکت نرم و آهسته برای جابه جا کردن بیماران ، پزشکان ، پرستاران و کارکنان بیمارستان در بین طبقات باشند).

عناصر امنیتی یک آسانسور استاندارد

اکنون به صورت دقیق‌تر عناصر امنیتی یک آسانسور استاندارد را مورد بررسی قرار می‌دهیم. موارد بسیار مهم برای کارایی سیستم‌های امنیتی آسانسور‌ها عبارت‌اند از

☆ ارتباط مکانیکی (Mechanical interlock)

این  سیستم برای باز کردن درها در هر طبقه است. همچنین قسمت‌های الکترونیکی را که باعث حرکت آسانسور می‌شوند، فعال می‌کند. به علاوه درها می‌توانند اتوماتیک، نیمه ‌اتوماتیک و یا دستی باشند.

☆  پاراشوت (Parachute)

این ابزار باعث می‌شود که  اگر سرعت آسانسور از حد استاندارد تجاوز کند و در اصل سقوط کند جلوی حرکت کابین را گرفته و آن را متوقف کند.

☆ زنگ هشدار (Alaram bell)

این یکی از آشناترین  سیستم‌های امنیتی برای استفاده‌کنندگان است. به این دلیل، این سیستم اولین چیزی است که فرد در زمان حادثه از آن استفاده می‌کند. این ابزار در مواقع اضطراری کاربرد دارد. به عنوان مثال زمانی که فرد درون آسانسور گیر می‌کند، این ابزار مفید واقع می‌شود. برخی از زنگ‌های هشدار به خط تلفن نیز متصل هستند و می‌توانند از این طریق کمک طلب‌ کنند. با توجه به این موضوع که اکثر اوقات مشکلاتی که باعث استفاده از زنگ هشدار می‌شود مربوط به مشکل انرژی است، چراغ‌های اضطراری نیز به صورت خودکار پس از فشردن زنگ هشدار روشن می‌شوند. بنابراین زنگ‌های هشداری استفاده می‌شوند که انرژی خود را از باتری‌های خود دریافت می‌کنند.

☆ توقف اضطراری (Emergency stop)

این ابزار برای متوقف کردن حرکت استفاده می‌شود.

☆ محدودکننده (Limiter)

افراد متخصص بر این باور هستند که این وسیله یکی از عناصر حیاتی برای امنیت آسانسور است. این وسیله شامل دو قرقره می‌شود. یکی از آن‌ها درون اتاق موتور است و دیگری به صورت عمودی روی کف حفره است. زمانی که سرعت آسانسور ۲۵ درصد از حد مجاز تجاوز می‌کند، قرقره‌ی بالا سرعت را محدود می‌کند.

چگونگی نگهداری آسانسور برای حفظ امنیت

زمانی که یک آسانسور جدید نصب می‌شود، انتظار بر این است که برای مدت زمان بسیار طولانی بدون مشکل کار بکند. اما واقعیت این است که با‌ گذشت زمان، ابزارهایی که کارکرد آسانسور و امنیت آن را تأمین می‌کند می‌توانند دچار مشکل شوند. از این جهت برای حفظ امنیت آسانسور‌ها، آن‌ها باید به صورت منظم توسط افراد متخصص طبق جدیدترین استانداردهای امنیتی آسانسور بررسی شود. این بررسی باید شامل تمام اجزای آسانسور به صورت دقیق شود تا بتوان از امینت آسانسور اطمینان حاصل کرد. عدم انجام این کنترل می‌تواند باعث بروز فجایع زیادی شود.

چگونگی نگهداری آسانسور برای حفظ امنیت

زمانی که یک آسانسور جدید نصب می‌شود، انتظار بر این است که برای مدت زمان بسیار طولانی بدون مشکل کار بکند. اما واقعیت این است که با‌ گذشت زمان، ابزارهایی که کارکرد آسانسور و امنیت آن را تأمین می‌کند می‌توانند دچار مشکل شوند. از این جهت برای حفظ امنیت آسانسور‌ها، آن‌ها باید به صورت منظم توسط افراد متخصص طبق جدیدترین استانداردهای امنیتی آسانسور بررسی شود. این بررسی باید شامل تمام اجزای آسانسور به صورت دقیق شود تا بتوان از امینت آسانسور اطمینان حاصل کرد. عدم انجام این کنترل می‌تواند باعث بروز فجایع زیادی شود.

استانداردهای لازم برای آسانسور

آسانسوری که ۲۰ سال پیش به عنوان آسانسوری استاندارد دیده‌ می‌شد اکنون دیگر آن جایگاه را ندارد. در حقیقت، پیشرفت تکنولوژی در زمینه‌ی آسانسورها و امنیت آن‌ها همواره بازبینی‌ها و تغییراتی را دراستانداردهای لازم برای آسانسور می‌طلبد. در این میان، مهم‌ترین استاندارد شناخته شده، استاندارد جهانی سازمان ASME است که به صورت بین‌المللی به صورت وسیعی مورد استفاده است. این سازمان، استانداردها و کدهای جامعی را در حوزه‌ی امینت طراحی، ساخت، نصب، کارکرد، بازرسی، تست، نگهداری، تغییر و تعمیر آسانسورها ارائه می‌دهد. این استاندارد تمامی نوع‌های آسانسور را پوشش می‌دهد.

در آخر

امنیت آسانسور بخش جدایی‌ناپذیر از این صنعت است و عدم توجه به آن ممکن نیست. برای اطمینان حاصل کردن از امینت افراد استفاده از آسانسور استاندارد که به صورت منظم نیز مورد بازرسی و کنترل قرار می‌گیرد، امری حیاتی است. استفاده از جدیدترین استانداردهای لازم برای آسانسور و تکنولوژی‌ها برای تأمین امنیت افراد می‌تواند از حادثه‌های دلخراش جلوگیری کند.