زلزله

زلزله

زلزله چیست؟ لرزش ناگهانی پوسته های جامد زمین، زلزله یا زمین لرزه نامیده می شود. دلیل اصلی وقوع زلزله را می توان افزایش فشار بیش از حد داخل سنگها و طبقات درونی زمین زمین بیان نمود. این فشار به حدی است که در سنگ گسستگی به وجود می آید. و دو قطعه سنگ در امتداد سطح شکستگی نسبت به یکدیگر حرکت می کنند. به سطح شکستگی که توام با جابجایی است گسل می گویند. وقتی که سنگ شکسته می شود. مقدار انرژی که در زمان طولانی در برابر شکستگی حالتهای مختلفی را برای آزادسازی انرژی نهفته شده به وجود می آورد.

به طوریکه در ابتدا فشار و نیروهای درونی ممکن است باعث ایجاد یکسری لرزه های خفیف و کوچک در سنگها شود که پیش لرزه نامیده می شود. بعد از اینکه فشار درونی بر مقاومت سنگها غلبه کرد انرژی نهفته آزاد می گردد. و زمین لرزه اصلی نیز اتفاق می افتد و به نام پس لرزه معروف هستند. چشم پوشی کرد. لرزه، پیش لرزه، لرزه اصلی، و پس لرزه مجموعا یک زمین لرزه را نشان می دهند.

باید توجه داشت که تمام لرزه ها با پیش لرزه همراه نیست و همچنین پیش لرزه را نمی توان مقدمه وقوع یک زلزله بزرگ دانست. زیرا در بسیاری از موارد یک زلزله مخرب خود یک پیش لرزه فوق العاده مخربی بوده است که در تعقیب آن اتفاق افتاده است. هم چنین در بسیاری از زمین لرزه ها زلزله اصلی بدون هیچ لرزه قبلی و یکباره اتفاق می افتند. زلزله هایی هم در اثر عوامل دیگر مثل ریزش ها و یا در بعضی موارد فعالیتهای آتش فشانی نیز به وجود می آید که مقدار و شدت آنها کمتر است.

تاریخچه ای درباره علت وقوع زلزله

تا قبل از قرن بیستم مردم علل وقوع  را نمی دانستند و این برای آنها یک راز بزرگ بود. خیلی خنده دار و جالب است که بدانید که در طول قرنها مردم فکر می کردند که زمین در پشت حیوانی مثل لاکپشت قرار دارد که حرکات لاکپشت باعث لرزش زمین می شود. بیش از دو هزار سال قبل، ارسطو که فیلسوفی یونانی بود فکر میکرد که علت زلزله ها گازهایی هستند که در قارهای زیر زمین هستند. ایشان معتقد بودند، در اثر گرما این گازها منبسط می شوند و به دیواره های قارها فشار آورده و آنها را به حرکت در می آورند وباعث زلزله می شوند، اما دانشمندان بعد از ارسطو به این نتیجه رسیدند که نظریه ارسطو درباره ی علت وقوع زلزله درست نبوده است.

علت زلزله

به درستی مشخص نیست که چرا به وجود می آید ، اما همانطور که قبلا اشاره شد تجمع انرژی  در درون زمین از یک طرف و افزایش نیروی زیاد در درون زمین و عدم تحمل طبقات زمین برای نگهداری این انرژی از طرف دیگر موجب شکسته شدن زمین در بعضی نقاط آن شده و انرژی از محل آن آزاد می شود. زمین می شود که به آن زلزله گفته می شود.

این انرژی از کجا می آید

برخی معتقدند که زمین از ورقه هایی تشکیل شده است که این ورقه ها با صفحاتی که در کنار هم قرار دارند و به یکدیگر فشار وارد کرده و باعث می شوند که ورقه هایی که دارای وزن کمتری هستند به داخل زمین فرو روند. همچنین ممکن است که ورقه ها در کنار یکدیگر به هم فشرده شوند. در اثر فرو رانش و پایین رفتن صفحه به درون زمین و به دلیل افزایش فشار و دمای طبقات درونی، ورقه شروع به گرم شدن و ذوب شدن می کنندو مواد مذاب حاصله سبک شده و مجددا به سمت بالا حرکت کرده و فشاری را به طبقات مجاور وارد می کند.

ترکیب این نیروها در درون زمین باعث ایجاد یک حالت عدم تعادل انرژی می شود. این وضعیت تا زمانی که طبقات فوقانی و سطحی زمین تحمل مقاومت در برابر آن را داشته باشند. حفظ فوقانی و سطحی زمین تحمل مقاومت در برابر آن را داشته باشند. حفظ می گردد. اما زمانی که سنگها دیگر تحمل این فشارها را نداشته باشند. انرژی  به یکباره آزاد می گردد  و زمین لرزه بوجود می آید. البته این بدان مفهوم نیست که تمامی زلزله ها بدین طریق ایاد می شوند. بلکه می توان گفت بخش اصلی زمین لرزه، با این فرضیه قابل توجه است.

رابطه گسل با زلزله

رابطه گسل – زلزله دو طرفه می باشد. یعنی وجود گسلهای فراوان در یک منطقه سبب بروز آن می گردد. این زلزله به نوبه خود سبب ایجاد گسل جدیدی گردیده و نتیجا تعداد شکستگیها زیاذتر شده و به این ترتیب قابلیت لرزه خیز منطقه افزایش می یابد.

نحوه آزاد شدن انرژی

ممکن است یک زلزله به همراه خود پیش لرزه و پس لرزه داشته باشد،که این دو قبل و بعد از زله اصلی ممکن است وقوع یابند، به عبارتی دیگر این موضوع به نحوه آزاد شدن انرژی بستگی دارد. به طوری که انرژی آن به صورتهای زیر آزاد می گردند.

پیش لرزه

گاهی اوقات از بروز زلزله اصلی، یکسری زلزله هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می پیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی، افزایش می یابد.

لرزش اصلی

همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می گردد و چنانچه داده های مربوط به یک زمین لرزه بزرگ غیر دستگاهی باشد مهلرزه نامیده می شود.

پس لرزه

لرزه های خفیفتری که غالبا پس از لرزش اصلی، از حوالی کانون زلزله اصلی منشا می گیرند. را پس  لرزه می گویند. پس لرزه ها می توانند حتی تا سالها پس از وفوع زلزله های اصلی نیز به طول انجامد.

دسته لرزه

مجموعه ای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع می پیوندد. دسته لرزه ها غالبا در نواحی آشفشانی دیده می شوند.

ریزه لرزه

زلزله های ضعیفی هستند که بزرگی آنها 3 بیشتر و یا کمترین از 3 بوده و غابا افزایش ناگهانی و نامنظم آنها نشانه قریب الوقوع بودن مهلرزه یا زلزله اصلی  می باشد.

اقدام های پیش از زلزله

آمادگی فردی، یکی از مهم ترین کارهایی است که باید قبل از وقوع زلزله  احتمالی انجام ذاذ. برای مثال ممکن است به هنگام وقوع یک زلزله ناگهانی، شما در منزل، محل کار، استادیوم و یا در حال رانندگی باشید؛ اگر برای زلزله در هر مکان و شرایطی ، برنامه ریزی و آمادگی قبلی داشته باشید؛ به هنگام وقوع زمین لرزه، شما توانایی حفظ خونسردی و آرامش خود را واهید داشت و در نتیجه آن می توانید در شرایط  اضطرای، درست ترین و بهترین تصمیم را گرفته و به سرعت عکس العمل های ایمنی لازم را انجام دهید. برای این آمادگی، بهتر است یک کیف کوچک، سبک و قابل حمل از وسایل ضروری و مورد نیاز خود آماده کنید. مهم ترین وسایل ضروری مورد نیاز بعد از زلزله عبارت اند از خورکی های کنسروی و سرد کی نیاز به پخته شدن ندارند. لوازم بهداشتی، مدارک شخصی مثل شناسنامه و کارت ملی، پتوی سبک و وسایل گرمایشی و مقداری پول، از موارد اصلی هستند که باید در کیف اضطرار پیش از وقوع زمین لرزه قرار بگیرند. همچنین به همراه داشتن دستکش، کفش سبک، جعبه های کمک های اولیه، آب( حداقل سه لیتر) و موارد دیگر، بسیار مهم هستند. شما با داشتن این موارد در صورت وقوع زمین لرزه بزرگ ، می توانید به مدت یک هفته به زندگی ادامه دهید تا شرایط محیطی و استقرار نیروهای امدادی به حالت عادی خود باز گردد.

اقدام های پس از وقوع زلزله

به هنگام وقوع زلزله در قدم اول، آرامش خود را حفظ کنید و دیگران را هم به آرامش دعوت کنید. برای مقابله با خطرهای ناشی از پس لرزه ها آماده باشید. برای پیشگیری از آتش سوزی، بهتر از جریان برق و گاز را قطع کنید؛ توجه داشته باشید که اگر به هر دلیلی شیر گاز شکسته و امکان بستن آن را ندارید، به سرعت محل را ترک کنید، بعد از ووع زلزله اگر هنوز آب در لوله ها جریان دارد، مقداری آب ذخیره کنید و سپس شیر آب را ببندید، برای تهیه آب ضروری می توانید از قالبهای یخ درون یخچال استفاده کنید. در مکان هایی که بوی گاز استشمام می شود به هیچ عنوان کبریت، فندک، سیگار و چراغ روشن نکنید؛ چرا که ممکن است باعث آتش سوزی شود. در صوورتی که داخل ساختمان آتش سوزی رخ داد، برای جلوگیری از گسترش آن ، به سرعت آتش را مهار کنید؛ در صورت گسترش زیاد آتش سوزی به سرعت محل حادثه را ترک کنید. برای نجات مجروحان و آسیب دیدگان در حادثه زلزله به سرعت بشتابید و به آنها کمک کنید.

به طور کلی، حفظ خونسردی و آرامش و از سوی دیگر واکنش درست وسریع در زمان مناسب از نکته های اصلی به هنگام وقوع زلزله است اگر به هنگام وقوع زمین لرزه به نکات بالا توجه کامل داشته باشید، بدون شک مشکل خاصی برای شما پیش نخواهد آمد؛ همچنین می توانید به یاری دیگر افراد آسیب دیده بشتابید و در کنار کمک های فردی آنها را به آرامش و خونسردی دعوت کنید.

احتمال وقوع زلزله

1-در پاییز و زمستان بیشتر از بهار و تابستان است ( نسبت 4 به 3)

2-هنگام هلال  و بدر، امکان وقوع زلزله بیشتر از سایر روزهای ماه است.

3-هنگام حضیض، یعنی موقعی که ماه بیش از همیشه به زمین نزدیک است احتمال وقوع زلزله بیشتر است

4-هنگامی که ماه روی سطح نصف االنهار محل مورد نظر باشد، تکان های زمین لرزه فراوان تر و شدید تر هستند.

5-بین زمین لرزه و باد، بارش و تغییرات فشار رابطه ای وجود دارد. بادهای شدید پس از بارش های بزرگ یا بالا و پایین رفتن ناگهانی فشار، موجب کم شدن فشار روی چین خوردگی و گسل ها می شوند. فشار باد بر حسب وضع ماه، در به وقوع پیوستن زمین لرزه موثرند.

حرف آخر

خاصیت ارتجاعی و مقاومت کششی مناسب مصالح برای اسکلت بندی فلزی ساختمان خیلی مهم هستند. چون ساختمانهایی که مقاوم اند بر اثر زلزله خراب نمی شوند. آنها می توانند بدون اینکه بشکنند خم بشوند. ساختمانهایی که اسکلت بندی عمودی دارند انعطاف پذیری زیادی دارند. بنابراین برای حفظ جان و اموالمان بهتر است که ساختمانهایی تهیه کنیم که از مقاوم بودن آنها مطمعن باشیم.