تخریب ساختمان
تخریب ساختمان : اغلب ساخت و سازهای شهری مربوط به تخریب و نوسازی ساختمان های کلنگی و قدیمی است که مالکان آن ها پس از طی طریق قانونی و اخذ پروانه ساخت از شهرداری نسبت به تخریب ساختمان فرسوده اقدام و بستر را برای ساخت یک ساختمان جدید با آخرین استانداردهای ساخت فراهم می کنند. لازمه یک تخریب اصولی و با کمترین حادثه، رعایت مراحل گام به گام تخریب باتوجه به چک لیست آن است.
تخریب چیست؟
هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بنا باشد، تخریب نامیده می شود. تخریب ساختمان چیست ؟
در زمینه ساختار فیزیکی، تخریب ساختمان شامل تخریب انتخابی اجزای ساختمان به ویژه برای بازیافت مورد استفاده می‌باشد و مدیریت مواد دفعی می‌باشد. این مورد با تخریبی متفاوت است که در آن یک محل خاص با شدیدترین روش‌ها به طور کلی از ساختمان‌ها پاکسازی می‌گردد. تخریب به عنوان ساخت معکوس خوانده می‌شود.
فرایند تخریب ساختمان‌ها، به عنوان یک فعالیت قدیمی مطرح است که با حوزه علمی در حال توسعه روش پایدار و سبز ساختمان ارتباط دارد. ساختمان‌ها همانند هرچیز دیگر چرخه حیاتی دارند. تخریب ساختمان بر استفاده از مواد به کار رفته در ساخت ساختمان در شرایطی مربوط است که دیگر نمی‌توان از ساختمان استفاده نمود.
چرا تخریب ساختمان؟
هنگامی که ساختمان به پایان طول عمر مفید خود می‌رسد، معمولاً تخریب شده و در برخی از قسمت‌ها نگاه داشته می‌شود. انفجارهای ساختمانی و یا تخریب دیواره‌ها برخی از انواع سبک‌های تخریب هستند که نسبتاً ارزان قیمت بوده و روش پاکسازی محل برای ساختمان‌های ایجاد کرده و فراهم می‌سازند. از سویی دیگر این روش‌ها مقادیر زیادی مواد دفعی را ایجاد می‌نمایند.
اجزاء در ساختمان‌های جدید هنوز هم ممکن است ارزشمند باشند و برخی مواقع ارزشمندتر از زمان ساخت ساختمان هستند. تخریب به ویژه برای برداشت آن چیزی است که معمولاً تحت عنوان مواد دفعی خوانده می‌شود و می‌توان از آنها به عنوان مواد ساختمانی استفاده کرد.
چه ماشین آلاتی در استفاده می شوند؟
ماشین آلات مورد استفاده برای تخریب بطور ویژه به سازه ای که باید تخریب شود مرتبط است. برای منازل و دیگر ساختمان های کوچک با ارتفاع یک یا دو طبقه، فرآیند تخریب به شکلی منطقی و مشخص انجام می گیرد. ساختمان های کوچک می توانند با دست تخریب شوند گرچه به وضوح این روش، با صرفه ترین گزینه از نظر زمانی نخواهد بود. در عوض ساختمان های کوچک این امکان را دارند که با استفاده از ماشین های حفاریِ طراحی شده برای تخریب فروریخته شوند.
تجهیزات حفاری سطح بالاتر بویژه ماشین آلاتی با بازوهای بزرگ تر بعنوان روش های نسبتاً جدیدتر تخریب برای دسترسی به طبقات بالاترِ ساختمان های چند طبقه طراحی شده اند. تجهیزاتی که با ابزارهای مختلفی همچون خردکننده ها، قیچی های بزرگ و… مجهز شده اند و این تجهیزات تخریب قابل استفاده در ساختمان هایی با اسکلت فولادی، بتنی و ترکیبی هستند. چکش های هیدرولیکی با هدف خرد کردن سنگ و بتن بکار می روند
در خراب کردن ساختمان های بزرگ تر، پل ها و دودکش های صنعتی روش های انفجاری ممکن است انتخاب شوند. این روش، روشی بسیار سریع و موثر در تخریب است.
پروژه هاي ناموفقِ تخریب
در برخی موارد پروژه های تخریب ممکن است موفقیت آمیز پیش نروند. علل اصلی موثر در این عدم توفیق را می توان بصورت زیر برشمرد:
- عدم مطالعات اکتشافي صحيح؛
- عدم طراحي صحيح، انتخاب پارامترها و شيوه هاي طراحي؛
- عدم اجراي صحيح و با عجله؛
- عدم توجه صحيح به آب و سيستم زهکش؛
- عدم توجه به رفتار متفاوت خاکهاي مختلف؛
- نبود سيستم کنترل طراحي و اجرا و مديريت راهبردي.
مراحل تخریب ساختمان چیست؟
می تواند مخاطرات جبران ناپذیر جانی و مالی را به همراه داشته باشد. برای پرهیز از بروز خطا در فرآیند تخریب لازم است مراحل آن اقدامات زیر بطور برنامه ریز شده انجام گیرد:
- قطع برق ساختمان از پشت کنتور و انتقال کنتور در صورتی که در داخل ساختمان باشد؛
- درخواست قطع انشعابات گاز از اداره گاز محل؛
- قطع آب ساختمان با بستن شیر فلکه کنتور آب؛
- باز نمودن شیرآلات و تجهیزات برقی و مکانیکی شامل: آب گرمکن، پکیج، کولر آبی، کولر گازی، فن های سرویس بهداشتی و آشپزخانه، هود، کابینت های آشپزخانه و سینک، روشویی، سینک ظرفشویی، اجاق شومینه، گاز رومیزی، باز نمودن لامپ ها، باز نمودن کلید پریزها و لوسترها و چراغ های حبابی داخل و خارج ساختمان، بیرون کشیدن سیم های برق از داخل دیوارها؛
- ایجاد حریم ایمن طبق ضوابط شهرداری و مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان؛
- جداسازی شیشه ها از درها و پنجره ها؛
- جداسازی بازشوها (درهای چوبی و آهنی بازشو و پنجره ها)؛
- جداسازی پنجره ها، چهارچوب فلزی درب های چوبی، چهارچوب درب های فلزی از دیوارها؛
- برچیدن عایق رطوبتی بام و مصالح شیب بندی و رسیدن به پوشش سقف؛
- چنان چه دیوارها باربر باشند و سقف از نوع طاق ضربی باشد، تخریب طاق ضربی و جداسازی و تفکیک تیرآهن ها؛
- چنان چه اسکلت ساختمان بتنی و ساختمان بیش از دو طبقه باشد، آجر فشاری ماشینی یا گری و ملات استفاده شده از نوع ماسه و سیمان است؛
- به دلیل جدا نشدن ملات از آجر در حین تخریب دیوار آجرها از ملات جدا نمی شوند، لذا آجر سالمی از تخریب چنین دیوارهایی بدست نمی آید؛
- چنان چه اسکلت ساختمان فلزی بوده و سقف از نوع طاق ضربی باشد ابتدا تخریب طاق ضربی و سپس تخریب دیوارها و سپس برچیدن اسکلت فلزی از بالاترین سقف به سمت پایین؛
- چنان چه اسکلت ساختمان فلزی و نوع پوشش سقف تیرچه بلوک باشد ابتدا تخریب سقف ها و دیوارهای هر طبقه با چکش هیدرولیکی و سپس برچیدن اسکلت فلزی از بالاترین قیمت اسکلت فلزی به سمت پایین؛
- چنان چه اسکلت ساختمان بتنی و پوشش سقف آن از نوع دال دو طرفه (تاوه بتنی) باشد، از بالاترین طبقه به سمت پایین با چکش هیدرولیکی تخریب می شود؛
- اگر ارتفاع ساختمان از طول بازوهای بیل مکانیکی که چکش هیدرولیکی بر روی آن نصب شده بیشتر باشد در این صورت از بالا به پایین توسط چکش های بادی (کمپرسور) و چکش های برقی سقف دیوارها و سازه اصلی تخریب می شوند و توسط کارگران به صورت دستی مواد ناشی از تخریب با ایجاد کمترین آلودگی و گرد و غبار به پایین و محوطه کارگاه هدایت شده و از آن جا بارگیری و به خارج از کارگاه منتقل می گردند؛
- بارگیری و حمل مواد ناشی از تخریب شامل نخاله های ساختمانی و آهن آلات فرسوده غیرقابل استفاده و مستهلک قابل استفاده جهت کاربری های غیر سازه ای به خارج از کارگاه؛
- در صورتی که ساختمان دارای فونداسیون بتنی باشد، تخریب فونداسیون بتنی و بارگیری مواد ناشی از تخریب آن به خارج از کارگاه؛
- در صورتی که ساختمان آجری باشد و ملات استفاده شده ماسه سیمان باشد، آجرها به صورت سالم از ملات جدا نمی شوند، لذا پس از جداسازی پوشش سقف ها توسط ماشین آلات خاک برداری شامل: لودر، بیل مکانیکی و بیل بکهو همزمان با تخریب دیوارها و نخاله ها و مواد ناشی از تخریب بارگیری شده و به خارج از کارگاه حمل می گردد؛
- هنگام تخریب باید از انشعابات اصلی آب، برق، گاز و تلفن محافظت کرد تا هنگام عملیات تخریب به آن ها آسیبی نرسد؛
- پر کردن مقداری از ارتفاع چاه های فاضلاب قدیمی با آهک و سپس با خاک یا مخلوط معدن و به هیچ عنوان با مواد ناشی از تخریب سقف ها و دیوارها این کار صورت نگیرد زیرا مکانی برای تجمع حیوانات و حشرات موزی ساختمان خواهد شد و آلودگی های زیست محیطی ناشی از چاه های فاضلاب فرسوده منتشر خواهد شد
روش های جدید در تخریب ساختمان
به جای تخریب ساختمان با روش هایی همچون انفجار با دینامیت یا تخریب جزء به جزء سازه با ماشین آلات سنگین، در شیوه های نوین، شرکت های ژاپنی ساختمان ها را به دقت طبقه به طبقه ویران می کنند. در نمای خارجی اینطور به نظر می رسد که با اجرای این شیوه ساختمان رفته رفته کوچک می شود تا کاملاً از بین برود.
یکی از شیوه های تخریب طبقه به طبقه ساختمان، شروع کار از بالاترین طبقه است. در این سیستم تخریب ساختمان از بالاترین طبقه ساختمان شروع می شود. پیرامون هر طبقه در دست تخریب یک پوسته معماری مانند یک سقف کاذب کشیده می شود که علاوه بر دور نگه داشتن فضای در دست تخریب از فضای بیرون، مانند یک عایق صدا هم عمل می کند.
یک سیستم جرثقیل سقفی معلق در داخل فضای در دست تخریب نصب می شود و به عملیات تخریب کمک می کند. پس از آنکه تعدادی از طبقات تخریب شدند، ستون های نگه دارنده سقف کاذب به مرور پایین آورده می شوند. سپس این روند تا پایین ترین طبقه، برای هر کدام از سطوح ساختمان تکرار می شود. استفاده از این رویکرد در تخریب ساختمان چندین مزیت عمده دارد:
- ذرات معلق گرد و غبار، سیلیکا و اکسیدها در محیط بیرون پخش نمی شوند.
- مصالحی که به دقت از هم جدا می شوند می توانند مجدداً بازیافت شوند و مورد استفاده قرار گیرند.
- می توان با تبدیل انرژی ناشی از پایین آوردن مصالح ساختمان، انرژی قابل استفاده تولید کرد. یک سیستم مبدل الکتریکی، روند پایین آوردن مصالح تا زمین را به منبعی برای تأمین توان یک باتری در محل کارگاه تبدیل می کند. روند کار به این شکل است که انرژی پتانسیل گرانشی که مصالح به دلیل ارتفاع از سطح زمین در خود ذخیره کرده اند حین پایین آمدن به انرژی جنبشی تبدیل می شود و با کار گرفتن از این انرژی و ورود آن به مبدل می توان به شکلی قابل استفاده درآورد. این انرژی الکتریکی تولید شده را می توان برای روشن کردن محیط کارگاه و نیز سایر تجهیزات فعال در محل به کار گرفت.
تخریب از پایین به بالا
یک سیستم هوشمندانه مشابه هم می تواند به کار گرفته شود که به جای تخریب از بالا به پایین، طبقات را یکی یکی از پایین به بالا از بین ببرد. در این روش تخرییب ساختمان از طبقه همکف شروع می شود، اجزاء هر طبقه به آهستگی از هم جدا می شوند و طبقه بعدی پایین آورده می شود. این شیوه مزایای خاص خودش را دارد. انجام کار تخریب در پایین ترین طبقه زمان تخریب و همچنین آلودگی صوتی را به نبت کاهش می دهد. در این شیوه همچنین از انجا که لازم نیست مصالح از بالا به پایین حمل شوند، جداسازی و بازیافت آنها به شکل راحت تری انجام می شود. البته مشخص است که انجام کار تخریب به شیوه طبقه به طبقه نسبت به انفجار ساختمان یا تخریب آن به شیوه های معمول وقت و هزینه بیشتری می برد، اما این هزینه ها از محل دیگری جبران خواهند شد. کاهش اثر مخرب بر محیط زیست و بازدهی بالاتر بازیافت مصالح در این شیوه می تواند به خوبی هزینه های اضافی را جبران کند. چنین سیستم هایی حتی می توانند درسهایی برای معماران در خود داشته باشند؛ ساختمان هایی با طول عمر محدود را می توان به گونه ای طراحی کرد که روند تخریب آنها هوشمندانه تر انجام شود. به عبارتی طوری ساخته شوند که مسیر مهندسی معکوس در آنها ساده تر پیموده شود.
سازه های جدید در انتظار تخریب فرسوده ها
ابنیه فرسوده ای که در اثر عوامل فرسایشی و نبود استانداردها هنگام ساخت قابل بازسازی نیستند، باید تخریب گردد. تخریب مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بناست. همچنین به منظور تخریب، تدابیر لازم ایمنی هنگام تخریب جهت به حداقل رساندن حوادث و سوانح باید انجام گیرد. این تخریب ممکن است به کمک بیل مکانیکی چرخ زنجیری و چرخ لاستیکی، دکل استاندارد و دکل بلند، لودر، بیل بکهو، دستگاه چکش هیدرولیکی که به بیل های مکانیکی متصل می شود، مینی لودر (بابکت) با تمام متعلقات وابسته، کامیون کمپرسی، چکش بادی تخریب با دستگاه کمپرسور با موتور دیزلی انجام گیرد.
