طراحی نما ایرانی

طراحی نما ایرانی

خیلی از شکستهای زندگی به خاطر اینه که نمیدونیم چقدر به موفقیت نزدیک بودیم، وگرنه هرگز تسلیم نمی شدیم.

طراحی نما ایرانی :نما و پوسته هر شهر بیانگر هویت، تاریخ و میراث آن شهر محسوب میشود. بنابراین دقت در طراحی،اجرا و هماهنگی نماهای شهری میتواند باعث ارتقاء کیفیت بصری و هویت بخشیدن به شهر شود. امروزه التقاط سبکهای معماری در نمای ساختمانها، نوعی بی هویتی در مولفه های فرهنگی و اجتماعی معماری و گونهای عدم یکپارچگی و پیوستگی در مفاهیم مرتبط با معماری در حوزه نماهای شهری را بوجود آورده است. در سالهای اخیر برای احیاء هویت معماری ایرانی اسلامی اقداماتی چون الگوسازی – در بافتهای فرسوده، تدوین ضوابط طراحی نما و برگزاری مسابقات طراحی صورت گرفته که از نتایج آنهاقبول سهم مشترک حوزه عمومی و خصوصی بر نما است؛ اما این ناهمگونی همچنان باقی است.

طراحی نما

نخستین برداشت اشخاص از یک ساختمان، با نگاهی به نمای بیرونی آن به وجود می‌آید. نمای یک ساختمان بیانگر کیفیت، هنر و سلیقه یک معمار است. چشم‌انداز خارجی ساختمان که در معرض دید همگان قرار دارد، اصطلاحا نمای ساختمان نامیده می‌شود. این، ابتدایی‌ترین تعریفی است که می‌توان در مورد نمای ساختمان ارائه کرد. حجم، نورپردازی، پویایی در طراحی نما خارجی، سطوح باز و بسته، هماهنگی و سادگی نما، ارم و تقسیم‌ کننده‌های عمودی و افقی از دیگر موارد تخصصی طراحی نما محسوب می‌شود. هر کلان‌شهر‌، مجموعه‌ای از فضا‌های تفریحی، پارک‌ها، مراکز تجاری و از همه مهمتر ساختمان‌ها می‌باشد به همین جهت یکی از مزیت‌های طراحی نمای ساختمان، زیباسازی فضا‌‌های شهری است. در تمام ادوار تاریخ طراحی نما ساختمان، اهمیت ویژ‌ه‌ای داشته و امروزه با پیشرفت معماری و تغییر مصالح ساختمانی و به وجود آمدن سبک‌های مختلف، نمای ساختمان‌ها نیز تغییر کرده است.

طرح صفحه نمایش در نمای ساختمان ایرانی

در طول تحولات و موج های اصلاحات سیاسی و رگرسیون در طی چند دهه ، معماران ایران همیشه از محیط ساخته شده برای شکل دادن و بازتاب هویت ایرانی در شهرهای مهم خود استفاده کرده اند. در حالی که برخی از معماران برای ادغام عناصر سنتی با طرح های مدرن تلاش می کنند ، برخی دیگر سعی می کنند آثار کاملاً اصلی و اصیل ایرانی  را مستقل از تأثیرات قبلی بسازند.  این نوع شناسی های مختلف ، همراه با فضای سیاسی پویا ، باعث ایجاد برخی از جالب ترین معماری معاصر شده است. علاوه بر این ، معماری جدید ایران با پیشرفت های فناوری و آگاهی روز افزون از چنین پیشرفت هایی موازی است. به دلیل قرار گرفتن ایران بین خشکی نیمه گرمسیری مناطق بیابانی عرب و رطوبت نیمه گرمسیری منطقه مدیترانه شرقی ، ایران دارای آب و هوای گرم و خشک است.  تلاش برای طراحی معماری با صدای بیشتر از نظر محیطی با آگاهی از تابستان های طولانی ایران و زمستانهای سرد باعث ایجاد طراحی های جدید شده است تا ویژگی ها و سیستمهای جدیدی را در معماری معاصر توسعه دهند. یک نمونه از چنین ویژگی هایی ، گنجاندن سازه های صفحه نمایش مانند در نمای بسیاری از ساختمان ها است. نمایش های مختلف صفحه  در نمای ساختمان ، یک معماری پویا با کنترل دقیق نور ایجاد می کند.

تغییر و تحولات نما در ساختمان های ایران

عناصر زینتی (خوشنویسی) و مواد سنتی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه ای (آجر و کاشی) پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ بازگشتند. ارزش ها و آرمان های فرهنگی ، ملی و مذهبی ایران در معماری کشور منعکس می شد.  در همین زمان ، تاثیرات پست مدرنیستی و ساختارشکنانه غربی نیز گنجانده شد ، که منجر به ترکیبی از اشکال ، عناصر و نقوش ایرانی غربی و سنتی شد. در کنار این ، مسیری کاملاً ایرانی ظهور کرد ، مسیری که الهام بخش فرهنگ فارسی با آن از غرب باشد.  تعدادی از پروژه ها در سالهای اخیر نشانگر برخورد آگاهانه از سنت محلی در کنار تاثیرات غربی است.  به ویژه ، نماها امکان طراحی نامحدود را ارائه می دهند ، زیرا اجازه می دهند منظره ای از بیرون از فضای داخلی محافظت شود.

مصالح استفاده شده در نمای ایرانی

آن چیزی که هم اکنون بیشتر از هر چیزی در نمای ساختمان های ایرانی می بینیم یکنواختی در چهره ساختمان های سطح شهر است. استفاده از مصالح مرسومی مانند آجر، سنگ و بتن  در نمای ساختمان ایرانی عامل اصلی این موضوع است. حتی در ساختمان های مهم دولتی هم با نمای زیبا و منحصر بفردی روبرو نیستیم. برای مثال استفاده از آجر در نمای ساختمان بدلیل نداشتن ضوابط عایق بودن بطور کامل صدا و حرارت را از خود عبور می دهد و جزء مصالح سنتی با هدر دهی بالای انرژی می باشد. از این جهت که خاک رس از مواد عمده تشکیل دهنده آن می باشد نمی تواند دوام و عمر طولانی داشته باشد و با گذشت زمان و بر اثر شرایط جوی از استحکام آن کاسته شده و رو به فرسایش می رود. تنوع طرح نمای آجری منحصر به چند طرح ساده و ثابت است و تنوع در رنگ نمای آجری هم بسیار محدود می باشد. شوره زدگی سطح از بزرگترین معایب آجر می باشد. نمای آجری بشدت جاذب آب و رطوبت است و در مناطق مرطوب اصلا توصیه نمی گردد. اما برای نمای ساختمان یکی از بهترین گزینه ها که هم اکنون در حال رواج یافتن است استفاده از پنل های ساندویچی است که از دو ورق گالوانیزه تشکیل شده و عایق هایی مانند فوم پلی اورتان یا دیگر عایق ها بین آنها قرار می گیرد. مدل های ساده این پنل ها دارای نمای فلزی هستند که در رنگ های متنوع تولید می شوند اما نمونه های دکوراتیو آنها در طرح هایی مانند چوب، آجر و سنگ دارند. با توجه به اینکه این نماها در برابر نور آفتاب، باران و سایر عوامل طبیعی ثابت هستند برای تمامی شرایط آب و هوایی مختلف در کشور نیز مناسب هستند. این عامل یکی از مهم ترین دلایل محبوب شدن اینگونه مصالح در نمای ساختمان های ایرانی شده است. البته ساختمان هایی با نمای کامپوزیت، سرامیک، سنگ تراورتن و شیشه نیز در مقیاس کمتری در نما استفاده می شوند.

تاریخچه آجر

آجر يكى از قديمى ترين و مقاوم ترین مصالح ساختمانى در ايران به شمار مى رود. با توجه به تاريخ  پيدايش و استفاده از آن پى ميبريم كه بيش از هزاران سال است بشر با پخت و ساخت آجر آشنا گرديده است. ايرانيان از دوره هاى خيلى پيشين استفاده از آجر را مرسوم كرده بودند كه گوياى اين موضوع بناهاى تاريخى اصيل ايرانى است. علاوه بر ايران كشورهاى غربى چون انگلستان هر ساله متجاوز از 6000 ميليون قالب آجر توليد مى شود.در كشورمان ايران، در دوران ساسانيان مصرف آجر دچار پيشرفت چشمگيري بود و در آن دوره بناهاى ساسانيان با آجرهايى به ابعاد 40*40*77 سانتى متر ساخته مى شد.

آجر در ایران: دالان مسجد جمعه اصفهان با آجرهای دوره ى ساسانیان فرش گردیده است. علاوه بر اين مى توان به طاق كسرى، برج گنبد كاووس، پل هاى مختلف و كاروانسراهای تمامى نقاط كشور ايران اشاره كرد.دتاريخچه توليد آجر و كاربرد آن به پس از جنگ جهانى دوم بر مى گردد. در آن دوره كارخانه های گوناگون آجرپزی وجود داشت که آجرهایی از قبیل: سفال، سقفى، فشارى و بهمنى را توليد مى كردند.

آجر در طراحی نما

یکی از مباحثی که امروز معماران به آن توجه ویژه ای میکنند نمای ساختمان است. هرچه نمای ساختمان زیباتر باشد مخاطب بیشتری جذب میکند و همچنین در قیمت بنا نیز تاثیر بسزایی می گذارد، آجر یکی از متریال هایی است که به راحتی میتواند با کمک خلاقیت “طراح“ این امکان را برای کارفرما فراهم بیاورد. تنوع زیاد و ارزان بودن از ویژگی های اصلی آجر نسبت به بقیه مصالح ها است. آجر به تنهایی این قابلیت را دارد که نمای ساختمان شما را به یک نمای ایده آل تبدیل کند. اگر دنبال این هستید که با هزینه کم به یک نما خاص دست پیدا کنید آجر یکی از گزینه هایی است که میتواند کمکتان کند. با متریال آجر به راحتی می توانید نمای زیبا و با طرح های اصیل ایرانی داشته باشید.

تاریخچه سنگ و معادن سنگ های ساختمانی در ایران

ذخایر سنگ‌های تزئینی جهان به حدود ۱۵ میلیارد تن می‌رسد که شامل گرانیت‌ها، مرمریت‌ها، تراورتن‌ها و مرمره است که در این میان، تنوع رنگ و کیفیت سنگ‌های تولید ایران با ۴٫۷ میلیون تن ذخیره در جایگاه اول جهان قرار دارد. ایران براساس رتبه‌بندی جهانی از نظر ذخایر سنگ‌های تزئینی در رتبه چهارم است. و به دلیل اهمیت بخش معدن در رشد اقتصادی کشور، توجه بیشتر به این بخش و رفع موانع پیش روی آن را ضروری می سازد.

سنگ تراشی در ایران قرن ها قبل از میلاد حضرت مسیح، با تهیه لوازم برای شکار حیوانات و وسایل اولیه زندگی آغاز شده و به تدریج به اوج رونق و شکوفایی رسیده است.بازیافته های باستانی از جمله اشیایی که از حفاری های تپه یحیی واقع در کرمان به دست آمده، موید آن است که پیشینه این صنعت به ۴۵۰۰ سال پیش از میلاد می رسد و کشف این ظروف نشانگر آن است که در آن زمان تراش اشیاء مختلف مصرفی و تزیینی از سنگ سبز در کرمان رواج داشته که البته هنوز هم این نوع سنگ استخراج می شود. به طور کلی باید گفت سنگ تراشی در ایران قدیم بیشتر به تهیه وسایل کشاورزی و آلات و ابزار شکار و کندن پوست حیوانات اختصاص داشته و لوازم سنگی بدست آمده از غار مسکونی یا غار هوتو در نزدیکی بهشهر که متعلق به ۱۱۰۰۰ تا ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می باشد، نشان دهنده این موضوع است. سنگ در ساختن بناهای تاریخی و آثار باستانی هم نقش بسیار مهم و اساسی داشته است. از جمله مهمترین ابنیه تاریخی می توان کاخ های)دوران هخامنشی، (حجاری های) دوره ساسانی را نام برد. تخت جمشید نمونه بارزی از صنعت سنگ بری دوره هخامنشی است. صنعت استخراج سنگ ساختمانی از حدود سال ۱۳۳۱ در ایران پا گرفته است. ولی در عمل تا قبل از سال ۱۳۶۶ هیچ گونه اقدامی برای بهبود روش استخراج صورت نگرفته بود تا اینکه در سال ۱۳۶۶ اولین دستگاه سیم برش الماسه توسط یکی از شرکت های وابسته به وزارت معادن و فلزات ساخته و به کار گرفته شد.

چوب در نما

چوب، یکی از بهترین و سودمندترین مواد خام در طبیعت است که در پیشرفت ساخت و ساز آدمی تاثیر بسزایی دارد. و به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت شناخته شد و در طول تاریخ از آن به عنوان منبعی قابل تجدید بهره برده‌ است. در نیم‌ قرن اخیر صنعت چوب‌ بری، عمل‌ آوری چوب و سیستم‌های ساختمانی چوبی در کشورهای صنعتی جهان مانند کانادا، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، ژاپن و کشورهای اروپای شمالی از جمله کشورهای اسکاندیناوی پیشرفت فراوانی کرده است به گونه‌ای که امروزه بیشتر ساختمانهای مسکونی با ارتفاع شش طبقه به پایین این کشورها از چوب می‌باشند. با توجه به رشد جمعیت و سکونت شهری امروزه ساختمانها بخشی از محیط زیست ما را تشکیل میدهند ساختمانها باید کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی داشته باشد. هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و اجرا شود که نیاز آن به سوخت های فسیلی تجدید پذیر و منابع جدید انرژی در حداقل ممکن باشد. استفاده از چوب به عنوان مصالح پایدار تلاشی است در جهت تامین کیفیت یکپارچه، از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و کاهش مصرف انرژی کمک نموده و باعث بهبود کیفیت ساختمان و توجه به طبیعت از نظر زیست محیطی می­شود. استفاده از مصالح باید طوری انتخاب شود که استفاده از منابع جدید به حداقل ممکن برسد و بتوان در پایان عمر ساختمان از آن به عنوان منبعی قابل بازیافت دوباره از آن استفاده گردد. این مقاله کوششی جهت استفاده از مصالح طبیعی، قابل بازیافت و سبک برای پایین آوردن وزن ساختمان است.

تاریخچه ی چوب در نمای ایرانی

واضح است که در ایران نیز از گذشته های بسیار دور کاربرد چوب در قسمت های مختلف ساختمان وجود داشته است. اما از دوره های باستانی ایران آثار چوبی بسیار اندکی باقی مانده است. یکی از مهم ترین اسناد به دست آمده در این زمینه لوح کشف شده در شوش است. در این لوح نردبان چوبی، ساختمانهای چوبی استوانه ای و حتی خرپای چوبی نیز به چشم می خورد. چوب برخلاف سایر مصالح ساختمانی پس از گل به خاطر خاصیت شکل پذیری فراوان و طبیعی بودنش با روحیه انسان سازگار و از مطلوبیت ویژه­ای برخوردار است.  در دوران هخامنشی به علت توجهی که به امر درختکاری و ساختن باغ های باشکوه بوده جنگل های وسیعی به وجود آمد و پهنه وسیعی از کشور ایران سرسبز شد. اهمیت درخت و درختکاری تا آنجاست که باعث ظهور آنها در نقوش تخت جمشید شده است. در تخت جمشید از سقف تیر پوش چوبی استفاده شده است.

در دوره اشکانی و ساسانی نحوه کاربرد چوب در ساختمان سازی فرق کرد. با توجه به رواج پوشش های طاقی در این دوران سقف بناها به وسیله طاق ها پوشانده و دیگر احتیاجی به چوب نبود. در این دوران از چوب برای قالب بندی های مقاوم جهت قوس سازی ها، مهار کردن قوس ها و جلوگیری از رانش آنها، همچنین ساخت در و پنجره استفاده شد. از بناهای شاخص این دوران که به صورت طاقی ساخته شده است می توان به ایوان خسرو (ایوان مدائن)، و کاخ فیروزآباد اشاره کرد. در دوره های بعد دوباره از چوب به عنوان سازه در ساختمان استفاده کردند. در مساجد از چوب به عنوان ستون و از تیرهای بلند برای داربست سازی استفاده شده است. لازم به ذکر است در مراغه، میاندوآب، مهاباد و بناب مساجد بسیار زیبایی از دوران گذشته بجا مانده که دارای ستون هایی از چوب آراسته هستند. مسجد بسطام و طرزجان نیز دارای معماری چوبی اند. اکثرا مصالح سنگین قدیمی دارای سختی و مقاومت بالا وانعطاف پذیری پایین میباشند.اما اکثر مصالح سبک حالت ارتجاعی داشته و نسبتا از مقاومت کششی بالایی بر خودار بودند. در معماری اسلامی در ایران به طور اخص در سازه های طاقی اکثر از مصالح سنگین استفاده شده است با این تفاوت که در این میان از چوب به عنوان عنصری کمکی تقویت مقاومت سازه در برابر کشش و عاملی برای حل مشکلات ایستایی بنا استفاده شده است. به عنوان مثال در مسجد جامع اصفهان برای مهار قوسهای مختلف از این روش استفاده شده است و همچنین در گنبدهای دو پوسته از قرن هفتم به بعد استفاده از چوب در فواصل مختلف در لای جرزهای دیوار برای جلوگیری از خرد شدن آجرها بر اثر فشار زیاد به کار گرفته شده است.

کاربرد بتن در نما ایرانی

تاریخچه سازه بتنی  رومیان باستان ، هنگامی که در حال استخراج سنگ آهک برای درست کردن ملات بودند ناگهان به طور اتفاقی متوجه معدن غنی از سیلیکا و آلومینا در دامنه کوه های وزوویوس شدند . پس از استخراج آن و مخلوط کردن آن با آهک و سوزاندن آن ماده جدیدی کشف شد که آن را سیمان نامیدند. خاصیت عجیبی که آنها را شگفت زده کرد این بود که پس از مخلوط سیمان با آب و شن و ماسه ، ملاتی به وجود آمد که می توانست در زیر آب هم به همان اندازه که در تماس با هوای آزاد است سخت و مقاوم شود. در حقیقت ترکیب به دست آمده در زیر آب محکمتر و مقاوم تر از روی خشکی می شد.در واقع ترکیب به دست آمده بسیار سخت تر ، مقاوم تر ، چسبنده تر از ترکیب آهک و آبی بود که آنها به آن عادت کرده بودند. در آن زمان ، نه تنها بتن جایگزین تمام مصالح ساختمانی قدیمی و سنتی شد، بلکه تاریخ روم باستان و ساختمان های آنها را دگرگون کرد. در عصر ما نیز این ترتیب (که آن را بتن می نامیم) یکی از ضروری ترین المان های مورد استفاده برای ساخت و ساز است که میتوان گفت رومیان ابداع کننده سازه های بتنی هستند. با سقوط امپراطوری روم ، اطلاعات و فناوری استفاده از سازه های بتنی از بین رفت و تا قرن ۱۸ فرمول این ترکیب به شدت پر کاربرد از بین رفت. در سال ۱۸۲۴ جوزف آسپرین سیمان ساختگی خودش را با نام سیمان پرتلند ثبت اختراع کرد. البته از قدیم الایام نیز بتن در ایران کاربرد های زیادی داشت و امروزه این متریال در طراحی ساختمان های مدرن در ایران کاربرد زیادی دارد. این مصالح در نمای داخلی و خارجی ساختمان استفاده می شود.

سبک های امروزی نما و متداول ترین سبک های طراحی نما در ایران

۱- طراحی نمای مدرن: اصول طراحی سبک مدرن از قوانین معماری مدرن نشات می‌گیرد، در سبک مدرن، عناصر تزئینی تا حد ممکن استفاده نمی‌شود اما به رغم اینکه معماری مدرن بر پایه ی سادگی بنا استوار است، در معماری ایران طرح های غیرعادی و نامتداول و استفاده از مصالح متعددی را در طراحی نما می بینیم، اما با این وجود هنوز هم این سبک پرکاربردترین سبک نما است.

ویژگی های سبک مدرن

*در سبک مدرن می توان محل قرارگیری فضاهای داخلی مانند راه پله و ورودی ساختمان را به طور برجسته نمایان کرد.

*برای اجرای طراحی نما در این سبک در ایران از چوب، ترموود، بتن، آجر، ورقه های سنگی و فلزی و … استفاده می‌شود.

*در این سبک شکل ساختمان ها به فرم خاصی محدود نیست و هر ساختمان دارای نمایی خاص است.

*طراحان نمای ساختمان، دیدگاه های متفاوتی در انتخاب رنگ دارند، برخی سادگی را می پسندند و برای جلوگیری از یکنواختی نما، عناصر دیگر را برجسته می‌کنند، برخی طراحان از تفاوت رنگ و برخی دیگر از تنالیته های ملایم استفاده می کنند.

۲- طراحی نمای کلاسیک رومی: ویژگی طراحی نما در این سبک از معماری استفاده از ستون های قطور، قوس های گرد و عریض، مجسمه های پیش ساخته و سنگ های برش خورده، بکارگیری سرستون ها و کتیبه های تخت جمشید و معماری روم باستان می‌باشد، انتقادهای بسیاری بر این سبک در ایران شده و بسیاری معتقدند که نمای ساختمان ها باید مطابق با معماری سنتی ایران باشد اما واقعیت این است که این سبک سیر عظیمی از تاریخ را دربرمی‌گیرد که شامل ایران نیز می‌شود، کتیبه ها و سرستون های تخت جمشید از این سبک الهام گرفته است. در این سبک از سنگ های لوکس گرانیت، مرمر و تراورتن استفاده می‌شود و به همین دلیل طبقه ی مرفه جامعه از طرفداران این سبک هستند.

معایب سبک کلاسیک رومی

*عدم مطابقت با معماری ایرانی: در این سبک از تعدادی سنگ تراش خورده بر روی هم استفاده می‌شود ، این عامل موجب ایجاد اضطراب می شود که در تضاد با سادگی نمایی است که در معماری ایران به آن پرداخته می‌شد و این مسئله ایجاد آرامش می‌کرد.

*تفاوت در کاربرد: سبک رومی در ایران و روم باستان برای نمای مکان های عمومی چون کاخ و کلیسا استفاده می‌شد اما امروزه به اشتباه، این سبک در نمای ساختمان های مسکونی نیز استفاده می‌شود

۳- طراحی نمای مینیمال: طراحی نما در سبک مینیمالیسم بر ساده گرایی استوار است و با هرگونه تزئینات اضافه در نما مخالف است، این سبک که بیشتر در مناطق طبیعی استفاده می‌شود، پرطرفدارترین سبک طراحی نما در جهان است اما در ایران طرفدار کمتری دارد.

ویژگی های سبک مینیمال

*عدم تنوع مصالح مورد استفاده در ساختمان

*سادگی در طراحی نما

*استفاده از پنجره های عریض و بزرگ

*** نما در عمل، درون ساختمان را از بیرون جدا میکند. نما باعث می شود ما بفهمیم که طراح و معمار و سازنده هر ساختمان دارای چه عقیده، فرهنگ و ذوقی است. فرهنگی که سرچشمه آن شاید از تاریخ یک قوم باشد. در واقع حالتی است که فرد مالک یا طراح از خود در برابر بیرون دارد. نماهای ساختمان جنبه خصوصی ندارند. نامهایی که به سمت کوچه و بافت شهر دارد جنبه عمومی دارند. بنابراین نمای ساختمان از یک طرف دارای جنبه اجتماعی و از طرف دیگر نمود شخصیت افراد است. نما در واقع یک سطح صاف و تخت نیست بلکه سطح انتقالی بین فضای داخلی و خارجی است که با برجستگی های تراس و چیزهای دیگر با فضای داخل ارتباط پیدا می کند.***