صورت وضعیت نوشتن : صورت وضعیت همانگونه که از نام آن بر می آید، صورت یا لیستی از وضعیت و مجموعه خدمات انجام شده در پروژه است. در قرارداد های عمرانی مصالح و مواد تهیه شده، حمل این مواد و مصالح، هزینه ساخت و ترکیب مواد و … نیز در صورت وضعیت گزارش می شود. هدف از صورت وضعیت نوشتن ارائه درخواست مالی از بابت عملیات و خدمات انجام شده برا اساس قرارداد است. با توجه به انواع قراردادهای عمرانی مانند قرارداد مدیریت پیمان صورت وضعیت به شکل ها و در فرمت های مختلفی تنظیم می شود. صورت وضعیت فهرست بهایی و متر مربع دو فرمت پرکاربرد و معروف در صورت وضعیت نوشتن است. در کل می توان اینگونه بیان کرد که صورت وضعیت بسته به نوع پرداخت ها در قراردادهای عمرانی تهیه و تنظیم می شود. پیمانکار معمولاً در انتهای هر ماه مقادیر کارکرد عملیاتش را در قیمت های توافق شده ضرب می کند و با ضرائب توافق شده درخواست مالی خود را ارائه کند.
برای آشنایی بیشتر با نکات مهم در صورت وضعیت نوشتن و برخی از مفاهیم و تعاریف مهم آن آشنا می شویم:
مفاهیم و تعاریف صورت وضعیت نوشتن
دوره کارکرد : با عنایت به اینکه پیمانکار در طول اجرای پروژه (بسته به مدت قرارداد) ممکن است چندین صورت وضعیت ارسال کند به فاصله زمانی دو صورت وضعیت متوالی، دوره کارکرد گفته می شود. برای دوره کارکرد الزام خاصی تعیین نشده است اما طبق بند “الف” ماده ۳۷ شرایط عمومی پیمان و یادآوری ذیل ماده ۵ دستورالعمل نحوه تعدیل آحاد بهای پیمانها به شماره ۱۰۱/۱۷۳۰۷۳ مورخ ۸۵/۰۹/۱۵، جهت کاهش حجم محاسبات تعدیل ، بهتر است در انتهای هر ماه شمسی صورت وضعیت کارهای انجام شده تا آن تاریخ تنظیم شود.
ضرایب قرارداد : ضرایبی هستند که به ردیفهای فهرست بها اعمال می گردند تا بهای فهرست به بهای واقعی کار انجام شده تبدیل گردد. ضرایب قرارداد به صورت کلی شامل ضرایب زیر هستند :
ضریب بالاسری: هزینه های عمومی پیمانکار شامل هزینه های دفتر مرکزی، هزینه تهیه ضمانت نامه، هزینه های حقوقی، مالیات، مابه التفاوت بیمه طرح های عمرانی و غیر عمرانی و … است که بر اساس بند ۲-۷-۲ دستورالعمل کاربرد فهرست بهای سال ۹۸ برای کارهای عمرانی که به صورت مناقصه واگذار شوند برابر ۱.۳۰ و در حالت ترک تشریفات برابر ۱.۲ و در کارهای غیر عمرانی که از طریق مناقصه واگذار شوند برابر ۱.۴۱ و در حالت ترک تشریفات برابر ۱.۳۰ می باشد.
ضریب منطقه : ضریبی است که بسته به محل اجرا، به ردیفهای فهرست بها اعمال می گردد. بخشنامه ضرایب منطقه ای کارهای پیمانکاری از اینجا دانلود نمایید و جهت دانلود فایل اکسل ضرایب منطقه ای به این آدرس مراجعه فرمایید.
ضریب پیشنهادی : ضریبی است که پیمانکار در هنگام تهیه اسناد پیشنهاد قیمت جهت شرکت در مناقصه برای کل پیمان یا برای فصول فهرست بها به تفکیک ارائه می نمید.
ضریب طبقات : با توجه به اینکه قیمت های درج شده در فهرست بها برای انجام کار در طبقه همکف و زیر همکف در نظر گرفته شده است بابت کار در طبقات دیگر (بجز همکف و زیر همکف)، ضریبی جهت صعوبت کار و افت مصالح در صورت وضعیت نوشتن اعمال می گردد. ضریب طبقات در زمان برآورد کار توسط مشاور تعیین شده و به کلیه اقلام ساختمان (بجز مصالح پایکار) اعمال می گردد.
انواع صورت وضعیت ها
مطابق آنچه که در شرایط عمومی پیمان دیده شده است صورت وضعیت نوشتن ها را به دو دسته زیر تقسیم می‌نماید:
الف) صورت وضعیت موقت: صورت وضعیت های موقت ماهیانه که به ترتیب گفته شده در بالا تنظیم شده و دارای امضاء نماینده پیمانکار و مهندس مشاور است، پس از بررسی، به کارفرما تسلیم می شود. کارفرما پس از رسیدگی و کسر کسورات قانونی باقی مانده را به پیمانکار پرداخت می کند. معمولاً این کسورات قانونی شامل موارد زیر است.
- جمع وجوهی که بایت صورت وضعیت‌های موقت ماهانه قبلی پرداخت شده است.
- ده درصد بابت کسور وجه الضمان (حسن انجام کار)
- اقساط پیش پرداخت
- علی الحساب بیمه، مالیات، عوارض شهرداری و غیره
- اقساط بهاء مصالح و لوازم تجهیزات تحویلی، از طرف کارفرما به پیمانکار
- هرگونه جرایم احتمالی، طبق مفاد شرایط عمومی پیمان
- کسور متفرقه دیگر که بر اساس مفاد شروط عمومی پیمان، بر عهده پیمانکاران است.
بنابراین صورت وضعیت موقت، شامل برآرود کارهای انجام شده تا آن تاریخ به علاوه مصالح پای کار است. مقادیر گفته شده در صورت وضعیت موقت، جنبه علی الحساب داشته و مقدار واقعی آن، در صورت وضعیت قطعی مشخص می‌شود. البته شایان ذکر است ردیف انتخابی از فهرست بها، یا درصد اشاره شده در ساختار شکست جنبه قطعی دارد.
ب) صورت وضعیت قطعی: صورت مقادیر کارهای انجام شده و هزینه تجهیز و برچیدن کارگاه که بعد از اتمام کار با دقت و همراه با مستندات لازم و بر مبنای اسناد و مدارک پیمان تهیه می شود و این صورت وضعیت به تنهایی قاطع است و مأخذ تسویه حساب قرار می گیرد.
نکات مهم تنظیم صورت وضعیت
کار مترورها باید دقیق، کامل، علمی، منظم و نتایج آن شفاف باشد. انجام دادن کاری با این خصوصیات مستلزم فراهم کردن امکانات محیطی، علمی، تجربی و ابزاری مناسب است. نکات مهم تنظیم صورت وضعیت نوشتن که نیاز است مترور توجه خاصی داشته باشد، به شرح زیر است.
- با توجه به اسناد و مدارک پیمان تهیه شود
- بر اساس فهرست های سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشد. (ترتیب فصل‌ها و ایتم‌ها رعایت شود)
- با استفاده از فرم های سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشد.
- ماهانه تنظیم شود.
- با توجه به دستور کارها و صورت مجالس موجود تهیه شود.
- آدرس ها دقیق، بدون خط خوردگی و قابل رسیدگی باشند.
- مجلد باشد.
- به صورت رایانه‌ای و استفاده از نرم افزارها تهیه شود.
در بسیاری از پروژه ها معمول است که به دلیل تغییرات و یا عللی دیگر، کارهایی اضافه توسط پیمانکار انجام می‌شود. انجام کارهای اضافی باعث افزایش مبلغ کل صرت وضعیت قطعی خواهد شد. در صورت وضعیت قطعی همواره باید مبلغ صورت وضعیت با مبلغ قرارداد مقایسه شود. در متن شرایط عمومی پیمان محدودیتی برای مبلغ کل صورت وضعیت قطعی آمده است. به عبارت دیگر افزایش یا کاهش مقادیر کار نباید باعث افزایش یا کاهشی بیش از ۲۵ درصد در مبلغ کل قرارداد شود. بنابراین مبلغ کل صورت وضعیت قطعی نمی‌تواند از ۱/۲۵ برابر مبلغ اولیه قرارداد بیشتر باشد.
اگر افزایشی بیش از ۲۵ درصد در مبلغ اولیه پیمان صورت پذیرد، باید متمم قرارداد تهیه و بین طرفین امضاء شود. شایان ذکر است محدودیت ۲۵ درصدی افزایش یا کاهش مبلغ اولیه پیمان نباید به صورت جبری جمع شود. به عبارت دیگر نمی توان مقادیر افزایش یافته را مثبت و مقادیر کاهش یافته را منفی در نظر گرفت و حاصل این دو را با ۲۵ درصد مبلغ اولیه مقایسه نمود. هیچ کدام از افزایش یا کاهش ها نباید به تنهایی منجر به تغییری بیش از ۲۵ درصد در مبلغ اولیه شوند.
اگر تمامی مراحل و بخش های صورت وضعیت نوشتن کنترل شود، نتیجه دقیق و منظم خواهد بود. به عبارت دیگر برای ارتقای کیفی و کمی صورت وضعیت و همچنین از قلم نیفتادن آیتمی در آن، استفاده از چک لیست مفید خواهد بود. برخی از چک لیست هایی که در تهیه صورت وضعیت می توان از آن بهره گرفت به شرح زیر است.
- چک لیست متره
- چک لیست صورت مجالس
- چک لیست مدارک و اسناد مناقصه
- چک لیست شرایط عمومی پیمان
- چک لیست برگه های مالی با تفکیک فصل ورشته
- چک لیست حمل و آنالیز مصالح
- چک لیست مابه التفاوت مصالح
- چک لیست تجهیز کارگاه
نحوه تنظیم صورت وضعیت
در این بخش دو نوع متداول صورت وضعیت نوشتن را بررسی می کنیم. صورت وضعیت فهرست بهایی و صورت وضعیت مترمربع یا سرجمع.
صورت وضعیت فهرست بهایی
قراردادهایی که به صورت فهرست بهایی تنظیم می شوند در کل نوعی از قراردادهای بهای واحد هستند. به عبارت دیگر تنظیم صورت وضعیت تمامی قراردادهای بهای واحد، کما بیش شبیه به صورت وضعیت فهرست بهایی تنظیم می‌شود.
برای تهیه این نوع صورت وضعیت ها در ابتدا باید ریز مقادیر عملیات انجام شده اندازه گیری شود. این ریز مقادیر ریز متره نیز گفته می شود. در تنظیم ریز متره چندین نکته باید رعایت شود. ریز متره همواره باید قابل کنترل باشد. در ریز متره هیچ عدد یا مقداری نباید بدون مرجع نوشته شود. برای تنظیم ریز متره باید تا حد امکان عملیات اجرایی را تفکیک نمود و ریزترین بخش عملیات انجام شده نیز لیست شود.
تهیه صورت جلسه دومین مرحله از صورت وضعیت نوشتن است. پس از انجام و تکمیل هر قسمت از کار باید عملیات انجام شده طی صورت جلسه ی به تایید ناظر برسد. برخی از صورت جلسات نیز بايد در حين اجراي عمليات و بر اساس نقشه هاي اجرايي، مشخصات فني عمومي، مشخصات فني خصوصي و دستور كارها تهيه شوند. صورت جلسه باید شامل حداقل اطلاعات زير باشد.
- نام كارفرما، مهندس مشاور، پيمانكار، شماره و تاريخ پيمان، موضوع پيمان و شماره و تاريخ صور تجلسه.
- ذكر دلايل و توجيهات فني لازم براي اجراي كار موضوع صور تجلسه.
- ارايه توضيحات كافي و ترسيم نقشه با جزييات كامل و بيان مشخصات فني كار، (پیوست).
- متره نمودن كار و محاسبه مقادير و احجام عمليات.
صورت جلسات بايد به امضاي پيمانكار، مهندس ناظر مقيم، مهندس مشاور و كارفرما (در موارد تعيين شده) برسد. تمامي صورت جلسات بايد توسط كارفرما به مهندس مشاور براي اعمال در صورت وضعیت نوشتن به همراه موضوع كار و جدول خلاصه مقادير ابلاغ شود. صورت جلسات فاقد ابلاغ كارفرما معتبر نبوده و قابل استناد نیست. ابلاغ صورت جلسات توسط كارفرما به منظور مستندسازي مدارك و صورت جلسات بوده و از تعهدات و مسوولیت‌هاي مهندس مشاور و پيمانكار نمی‌كاهد. تاريخ ابلاغ كارفرما بايد با زمان اجراي عمليات موضوع صورت جلسه مطابقت داشته باشد و ابلاغ صرفاً با مسووليت و تاييد بالاترين مقام دستگاه اجرايي مي‌تواند در زمان ديگر انجام شود. هرگونه پرداخت به پيمانكار از بابت كار انجام شده ( در ارتباط با موضوع صورت جلسه) قبل از تنظيم و ابلاغ صورت جلسه مجاز نیست.
پس از تنظیم ریز متره و صورت جلسه انجام عملیات اجرایی باید خلاصه متره تهیه شود. در تهیه خلاصه متره با توجه به ردیف های موجود در فهرست بها، ردیف های ریز متره‌ای که مربوط به یک ردیف از فهرست بها هستند تجمیع شده و در توضیحات آن شماره صورت جلسه یا صورت جساتی که این ریزمتره ها در آن گنجانده شده است آورده می شود. بدین ترتیب هم کنترل مقادیر صورت وضعیت راحت تر خواهد شد هم و به راحتی می توان مقادیر را در صورت جلسات مربوطه کنترل نمود.
امروزه معمولاً این صورت وضعیت ها توسط نرم افزارها تهیه می شوند. در این نرم افزار ها باید ابتدا ریز متره وارد شود و در ورود ریزمتره نیز باید شماره صورت جلسات ذکر شود. این نرم افزارها قابلیت تهیه صورت جلسات را نیز دارند. در صورتی که اطلاعات با ترتیب مناسب در این نرم افزار ها وارد شود هم صورت جلسات و هم ریز متره ها و خلاصه متره ها به راحتی قابل استخراج خواهد بود. پس از وورد مقادیر و انتخاب ردیف های مناسب از فهرست بها برای این مقادیر، مقادیر فهرست بها قابل گزارش گیری است. تنظیم ضرایب پیمان مرحله بعدی تهیه صورت وضعیت است.
مصالح پایکار نیز در صورت وضعیت نوشتن آورده می شوند. مصالح پاي كار، مصالحي است كه برای اجرای آیتم ها، مورد نياز باشد و به طرق مختلف در كار استفاده شود. ورود همه مصالح مورد نیاز پروژه به صورت یکجا امر معقولی نیست، این مصالح باید طبق برنامه زمانبندي اجراي كار به کارگاه وارد شوند. مصالح پای کار باید مطابق با مشخصات فني کار باشد، و به طور مرتب به شكلي انبار شود كه قابل اندازه گيري يا شمارش باشد. هنگام ورود مصالح به كارگاه، بايد صورت جلسه ورود كه در آن، نوع، مقدار و تاريخ ورود مشخص شده است، تنظيم شود. ورود اطلاعات مصالح پایکار در صورت وضعیت نیز با توجه به این صورتجلسات انجام می شود. بهای واحد مصالح پایکار از فصل مربوطه در فهرست بها آورده می‌شود و برای پرداخت این بها در ۷۰ درصد ضرب می‌شود.
تجهیز کارگاه نیز قسمتی دیگر از صورت وضعیت است. مبلغ تجهیز کارگاه به دو صورت درصدی از مبلغ کل و یا مقطوع در نظر گرفته می‌شود. در هرصورت ضرایب مربوط به قرارداد در مبلغ تجهیز کارگاه ضرب نمی‌شوند. اگر این مبلغ به صورت درصدی از مبلغ کل باشد، صرفاً درصدی از مبلغ کل بدون ضریب خواهد شد. مبلغ مقطوع تجهیز کارگاه نیز همواره مقطوع است و پس از اعمال ضرایب به مبلغ کل، با این مبلغ جمع خواهد شد. بخش حمل مواد و مصالح، کارهای دستمزدی و اقلام فاکتوری نیز قسمت‌های دیگر صورت وضعیت فهرست بهایی هستند.
معمولاً در یک صورت وضعیت باید بخش های زیر وجود داشته باشد.
- جلد
- خلاصه مالی کل
- خلاصه رشته
- خلاصه فصل
- خلاصه متره
- ریزه متره
- صورت مجالس
- دستور کارها
- فاکتورهای خرید (در صورت نیاز)
- صورت وضعیت متر مربع
صورت وضعیت های سرجمع
صورت وضعیت های سرجمع داری دو بخش هستند. بخش اول که بر اساس ساختار شکست کار تنظیم می‌شود و صرفاً براساس پیشرفت کار، درصدهای مربوط به هر ردیف نوشته می‌شود. در این بخش ضریبی اعمال نخواهد شد. ساختار شکست کار بخشی از قرارداد است و طرفین قرارداد بر سر درصدها و تقسین بندی های آن به توافق می رسند. این ساختار قابل تغییر نیست و کارهای انجام شده (طبق نقشه‌ها و مشخصات اولیه) باید به نحوی در این تقسیم بندی و ساختار گنجانده شوند. بسته به حجم و نوع کارهای قرارداد، چندین ساختار شکست مجزا برای یک قرارداد می‌تواند وجود داشته باشد. به عنوان مثال اگر پروژه‌ای چندین ساختمان مجزا و محوطه و دیوار داشته باشد، برای هریک از موارد ذکر شده یک ساختار شکست وجود خواهد داشت. در صورت وضعیت نوشتن هر بخش از ساختار شکست آن استفاده خواهد شد.
برای اطلاع دقیق صورت وضعیت نوشتن با شماره تماس بالای صفحه تماس بگیرید تا تیم مهندسی ساز شما را راهنمایی کند.
